gaza on my mind

Deze zomer was ik er een dagje, en daarna was ik completement stupefait, omdat de situatie me zo troosteloos en tegelijk stompzinnig voorkwam. Ik zag een streek met potentie, de mensen die ik ontmoette waren zeker niet gespeend van goede wil en talenten, maar het strookje is meestal volledig afgesloten van de buitenwereld, en vervallen tot uitzichtloosheid. Sinds november was dat in nog sterkere mate het geval: zelfs dokter Harry moest zijn bezoekjes aan het ziekenhuis uitstellen. Hij kwam er niet meer in.En nu zat ik zaterdag humus te eten in de Oude Stad, en plots gaat de t.v. aan, iedereen verzamelt zich rond het toestel, en zie: bombardementen, en Al Jazeera is niet terughoudend in het tonen van doden en stervenden. En dat zijn beelden van een plek waar ik ben geweest. Blijkbaar zit de mens zo in elkaar dat dit soort ellende dan veel meer indruk maakt. Ik ben van slag. Ondertussen slaat eigenaar van het tentje nerveus aan het bellen: hij heeft familie in Gaza.Rare dagen volgen. Van oost naar west Jeruzalem wandelen is meer dan ooit een schizofrene onderneming. In beide stadsdelen speur ik gezichten af: wat denken ze? wat voelen ze? hoe houden joden en Palestijnen het uit in één stad?Ik spreek een Palestijnse vriend. Hij moet de hele dag werken, maar zegt dat hij het liefst in bed zou gaan liggen, diep onder de dekens. De beelden op t.v. kan hij niet aanzien. Maandagavond zit ik om de tafel met een groepje Israeliers, studenten met wie ik Jeremia lees. Ik vind het fantastische types, en geniet van onze ontmoetingen en de Jeremiaanse discussies. Als ze vragen hoe het met me gaat, zeg ik dat de wereld me niet al te florissant voor komt op het moment. Eén van de Israëlische studenten, de zachtmoedige Uri, is bezorgd: als er onrust ontstaat aan de grens met Libanon, wordt hij opgeroepen als reservesoldaat. Het is duidelijk dat hij daar volstrekt niet op zit te wachten. Is er ook het type niet naar. De drie zijn het eens: erg naar wat daar in Gaza gebeurt. Maar wat konden we anders? Er moest iets gebeuren. Uri merkt op dat hij de aanval van de Israeliers begrijpt, maar als hij zich verplaatst in de Gazanen, kan hij zich net zo goed voorstellen dat hij katoesja’s zou afvuren op Israel. Ook zij kunnen weinig anders. ‘De post van president van Israel is er één die ik nooit zou ambiëren’, zegt Moshe. ‘Wat zou jij doen, als je de president was?’ vraagt Uri. Billen bloot, denk ik. ‘Van de bommen die nu vallen, zie ik niets goeds komen,’ zeg ik. ‘Ik kan me voorstellen dat de Israeliers een halt willen toeroepen aan de raketten die vallen rond de Gazastrook.’ Raketten waarover Uri al heeft opgemerkt dat het meer rondvliegende blikken zijn, maar beangstigend en potentieel dodelijk zijn ze evengoed. ‘Ik denk alleen niet dat bommen gooien een oplossing is. Geweld leidt tot meer geweld, het helpt niet op de korte termijn, en zeker niet op de langere termijn. De enige weg is die van het verbeteren van de verhoudingen. Het zal wel niet helpen om vliegtuigen met rozen te laten uitvliegen boven de Gazastrook. Maar de Gazanen moeten de mogelijkheid krijgen zich te ontwikkelen, een economie op te bouwen.’ Klinkt mij ook simplistisch in de oren. En het is me helder dat de zaak in dit geval gecompliceerd is. Wat bepalend is voor mijn beperkte blik op de zaak: ten eerste betreur ik dat extreme figuren aan beide kanten hun toevlucht nemen tot geweld. Geweld dat gepresenteerd wordt als noodzakelijk. En in de tweede plaats vind ik het verhelderend te bedenken dat de machtsbalans in het voordeel van de Israëliërs uitvalt. Zij zijn de bezettende partij.
Palestijnen kunnen projectielen afvuren, stenen gooien en zichzelf opblazen- en het is duidelijk dat daarvan alleen ellende komt. Israeliers hebben een leger. Zij kunnen in een paar minuten tijd 60 F-16’s dood en verderf laten zaaien boven de Gaza-strook. En dus zijn zij in de positie om dingen te veranderen. Dus: Kon Israel niet anders dan bombarderen, ‘want ieder land heeft het recht zijn burgers te beschermen’? Volgens mij had Israel in eerdere episodes van dit doorgaande drama andere keuzes kunnen maken.Menig Israëliër zou nu zeggen: slechts zeer beperkt, want zij zijn er op uit ons van de kaart te vegen. En daarom is de situatie er ondanks de terugtrekking nauwelijks beter op geworden. De grenzen zijn dicht, en de beloofde 450 dagelijkse vrachtwagens worden niet doorgelaten, en daarom erkennen wij de eerder zo toegejuichte verkiezingen niet waarin Hamas als winnaar uit de bus kwam. Oftwel: de Palestijnen roepen de ellende over zichzelf af. Wie zijn die malle Gazanen die op Hamas hebben gestemd? En wie is Hamas?
Gaza wordt voor 80% bewoond door vluchtelingen, Palestijnen die hun huizen en dorpen in 1948 of 1967 moesten verlaten, en hun nakomelingen. Zij willen terug, beschouwen die dorpen die nu in Israel liggen nog steeds als hun thuis. Voor de Israëliërs is dat uitgesloten- zij willen zo min mogelijk Palestijnen in zoveel mogelijk land. Dus wat te doen met Gaza? Egypte heeft ook geen trek in dat overbevolkte en problematische stukje land.Interessant om te weten dat Israel een rol speelde in de totstandkoming van de partij. Zij begrepen goed dat het in hun voordeel zou werken als de Palestijnen langs de lijnen van religie verdeeld zouden worden. Als op wel meer plekken was de Islam in deze streken een jaar of twintig geleden gematigder dan nu. Weinig vrouwen droegen sluiers. Dat is veranderd. Religie, en extremere varianten daarvan, spelen een steeds grotere rol in het conflict: christelijke Palestijnen staan tegenover islamitische Palestijnen, extremistische vormen van Islam tegenover extremistische vormen van jodendom.Ik zal geenszins beweren dat het eigenlijk allemaal goeie jongens zijn bij Hamas, tot wrede daden gedreven door de omstandigheden waarin ze leven. Maar ik zou er ook voor waken iedereen die aan Hamas gelieerd is over één kam te scheren. Een paar maanden geleden sloot het Israëlische leger een kindertehuis van Hamas in Hebron. De weeskinderen kwamen op straat. Hamas heeft scholen, ziekenhuizen, universiteiten opgericht. Na de verkiezingen waren er geluiden dat de meer gematigde vleugel aan invloed zou winnen binnen Hamas. Met macht hebben ze geen ervaring, en misschien zou er een democratische werking van uit gaan. We zullen niet weten of dat werkelijk zo was.Wat is de inzet van deze strijd? Betere uitgangspositie voor nieuwe onderhandelingen over een bestand? Hoe wrang. Meent Israel werkelijk dat ze Hamas kunnen uitschakelen?Op de dag dat de bombardementen ophouden, en er in Gaza nog jonge mannen over zijn- boze, opgesloten, hopeloze en in gebrek levende jonge mannen- zal blijken dat de bombardementen een oplossing geen stap dichterbij hebben gebracht. De Israeliers die aan de grenzen van Gaza wonen zullen nog steeds voor raketten te vrezen hebben, de situatie in Gaza zal uitzichtlozer dan ooit zijn.